تاریخچه جراحی: سوراخ کردن جمجمه، اختراع ابزار جراحی، اتر، لاپاروسکوپی، ربات جراح، مارکر

تاریخچه جراحی: از شکاف جمجمه تا ربات جراح

پیشینیان ما چگونه جراحی می کردند؟

مرور تاریخ جراحی از قدیم تاکنون: جراح جمجمه شکن تا ربات جراح: متن زیر اقتباسی از سخنرانی جالب خانم کاترین در یک کنفرانس پزشکی می باشد. ایشان با مرور تاریخ جراحی و نکته های جالب خود تماشاگران را به وجد می آورد.

صحبت از ربات های جراح صحبت از خود جراحی است. رابطه ی جراح با خون مثل مردم عادی نیست. اگر جراح بدون رضایت بیمار کاری انجام دهد، مجرم شناخته می شود. جراحان همزمان خیاط، لوله کش، نجّار، یا به قول بعضی ها، قصّابان دنیای پزشکی هستند. بریدن، ساخت و ساز اَشکال، میانبرزدن و تعمیر حرفه ی همیشگی آن هاست.

تکامل ابزار و روش های جراحی در طول تاریخ

بیایید از دریچه جراحی نوین نگاهی هم به جراحی پیشینیان بیاندازیم. اجداد ما چگونه فهمیدند که جراحی برای درمان بیماری ها کارساز است؟ چه طور شد آدم ها با قضیه بریدن پوست و شکل دهی دوباره ی آن زیر تیغ جراحی کنار آمدند؟

تاریخ جراحی ۱۰۰۰۰ ساله است. به این جمجمه سوراخ شده نگاه کنید.

جمجمه جراحی شده ۱۰۰۰۰ سال قبل

صدها و صدها جمجمه مانند این در مکان های باستانی در سراسر دنیا کشف شده اند. تاریخ این جمجمه ها به ۵ تا ۱۰۰۰۰ سال قبل باز می گردد. این همه جمجمه متعلق به ۵ تا ۱۰۰۰۰ سال پیش!

به ده هزار سال پیش سفر کنید! تصور کنید شما درمانگر یک روستای باستانی عصر سنگی هستید! شخص بیماری پیش شما می آید. از بیماری او خیلی سر در نمی آورید. ولی به سرتان می زند جمجمه او را سوراخ کنید. حالا به زمان خودمان بازگردید! آقایی به اسم اولیور ساکس پیش شما آمده. از بیماری اولیور خیلی سر در نمیارین. ولی فورا به سرتون میزنه جمجمه اونو سوراخ کنین. به این میگن”مغز جراحی”! و البته یه طنز وحشتناک!

اکنون آغاز دوران جدیدی از تحقیق فرا رسیده! ما هنوز نمی دانیم چرا پیشینیان جمجمه سوراخ می کردند. آیا آیین و مذهب دخالت داشته؟ یا یک دروش درمانی بوده؟ تنها چیزی که می دانیم این است که بیماران پس از سوراخ شدند جمجمه شان زنده می ماندند! آنهم روزها، ماهها، و سالها پس از درمان!

چیزی که می بینیم [یک جمجمه سوراخ شده]، نشان دهنده ی یک فن آوری در جراحی است. این فن آوری با گذشت هزاران سال بازبینی و اصلاح نهایتا به شکل کنونی خود رسیده بود. نکته جالب اینه که این نوع جراحی همه دنیا جواب می داد. خصوصا که ۱۰۰۰۰ سال پیش، که امکان ارتباط با آدمها در سرزمین های دور وجود نداشت.

ما در آستانه ترکیب روش های جراحی و غیرجراحی قرار داریم. اکنون می توانیم هزاران سال عصر سنگی را به صحنه جراحی امروز فوروارد کنیم. از عصر سنگی می گذریم و کمی جلوتر می رویم. می بینیم ابزار جراحی جدیدی روی کار آمده. جراحان عصر بعدی به مانند پیشینیان خود دل و جراءت نداشتند. دیگر از سوراخ جمجمه خبری نبود! فقط زخم های سطحی را جراحی می کردند. جراحان عصر پساسنگی تاجر بودند نه پزشک. این تجارت تا عصر رنسانس ادامه یافت.

ابزار جراحی عصرپساسنگی

رنسانس و جراحی

در عصر رنسانس و پیش از آن، جراحان خیلی مورد اعتماد جوامع نبودند. سرزمین ها مملو از آرایشگرهای دوره گرد جراح بود. آن ها از روستاها و شهرها می گذشتند و هنرنمایی می کردند. هنوز علم بیهوشی وارد جراحی نشده بود. بیماران درد وحشتناکی می کشیدند. یکی از جراحان مشهور این دوره فرِرِ ژاکس بود.

ژاکس سنگ مثانه طرف را بر میداشت. این نوع جراحی تهاجمی و بدون بیهوشی باید خیلی ماهرانه و سریع انجام می شد. وگرنه بیمار می مرد. گفته اند که آقای ژاکس در سراسر اروپا سفر کرد. وی ۴۰۰۰ بیمار را بدون بیهوشی جراحی کرد.

ظهور ماده بیهوشی اتر در تاریخ جراحی

سال ۱۸۴۷ بود که ماده بیهوشی مورتون اِتردر پزشکی جراحی رواج یافت. اتر انقلابی در حیطه جراحی بود.

معرفی ماده بیهوشی اتر در جراحی

اما اتر هم نتوانست مشکل جراحی را حل کند. جراحان با اتر بخش های داخلی تر بدن را لمس کردند. اما بیماران با عفونت می مردند! جراحی به سرعت می کشت! به انقلاب دیگری نیاز بود: فن آوری عفونت زدایی در جراحی.

جوزف لیستر پیشکسوت عفونت زدایی و استریلیزه در جراحی بود. خیلی ها به وی بدبین بودند. برادران مایو (Mayo) از آمریکا نزد لیستر اروپایی آمدند. آنها به کلینیک خود در آمریکا بازگشتند. به مردم گفتند شستن دست ها و بدن قبل و بعد از جراحی مهم است! به همین سادگی، خیلی ها از مرگ زیر تیغ جراحی نجات یافتند. اکنون جراحی با بیهوشی و عفونت زدایی همراه بود. راه برای جراحی روده، کبد، قلب، مغز و بقیه اعضا بدن باز شده بود. پیوند اعضاء رایج شد. اکنون جراحان به مانند خدایان ابهت داشتند!

ظهور لاپاروسکوپی در تاریخ جراحی

جراحان زندگی را نجات می دهند. اما کیفیت زندگی را نمی توانند بهبود بخشند. افراد سالم به جراحی نیازی ندارند. آن ها که زیر تیغ جراحی می روند زجر زیادی می کشند. بنابراین، چاره دیگری اندیشیده شد: معرفی لاپاروسکوپی یا پهلوبینی درسال ۱۹۸۰٫ دیدن داخل شکم و لگن با ایجاد برشی دورتر از محل جراحی.

در لاپاروسکوپی با ابزار بلندی برش هایی ایجاد می شود.ابزار لاپاروسکوپی صد سال قبل نیز وجود داشت. اما فقط برای تشخیص به کار می رفت نه جراحی. اکنون به تصویر نگاه کنید. با لوله لاپاروسکوپ وارد بدن می شویم. دو برش جداگانه در پهلو ایجاد می شود. ابزار وارد بدن و بافت دستکاری می شود. جراحی مثانه با لاپاروسکوپی به مدت ده سال انجام شد.

ایجاد برش لاپاروسکوپی برای جراحی با ربات

جراحی لاپاروسکوپی یا پهلوبینی incision

جراح لاپاروسکوپی با ۳۰۰۰ ساعت عمل

انقلاب لاپاروسکوپی نیز خالی از تلفات نبود. پیچیدگی عمل خیلی زیاد بود. یادگیری آن و کار با ابزار بلند سخت بود. کار با سوزن جراحی سخت بود چون باید با دقت از بافت رد می شد. مچ دست جراح اذیت می شد.

معرفی ربات جراح داوینچی برای کمک به لاپاروسکوپی و جراحی نوین

لاپروسکوپی با دست سخت است. بنابراین، از ربات داوینچی کمک می گیرند. ربات سوزن جراحی را دقیق در مسیر خود حرکت می دهد. این ربات بین دست جراح و ابزار داخل بدن قرار دارد. جراح پشت میز مخصوص می نشیند و ربات را با دست خود کنترل می کند. ربات ابزار را درون بدن حرکت می دهد. دوربین سه بعدی دارید.

جراح پشت میز مخصوص نشسته و ربات را کنترل می کند.

ربات جراح سال ۱۹۹۹ معرفی و از آن برای جراحی پروستات استفاده شد. جراح می تواند با کنترل ربات بدون شکافتن سینه از بین دنده ها رگ های پاره را بدوزد. اینطوری میشه وارد قلب بشی و سوپاپ های داخل رو تعمیر کنی! این ربات برای جراحی یک بخش کوچک مثل پروستات خیلی عالیست. البته باز هزینه این نوع جراحی با ربات سرسام آورست!

فقط یکی از این ربات های جراح قیمتی معادل یک جراح طلای جامد دارد. ربات برای جراحی نقاط کوچکتر مناسب است. برای جراحی نقاط بزرگتر باید برش های متعددی ایجاد کرد. پس باید چاره دیگری هم اندیشید. برای همین، خیلی از جراحی ها با ربات داوینچی انجام نمی شود. اکنون سوال اینجاست: چه کنیم که همه امکانات جراحی یکجا فراهم شود. آیا می توانیم تمام ابزار، دوربین ها، جراح پرتجربه و غیره را گرد هم آوریم؟ و فقط یک برش در بدن برای جراحی ایجاد شود؟

معرفی رباط جدید سه ابزاره دوربین دار پس از ربات داوینچی

پس باید ربات جدیدی طراحی کرد که همه امکانات ممکن را داشته باشد. رباتی که به همه نقاط بدن دسترسی داشته باشد. رباتی با دوربین و سه ابزار.

یک ربات جراح با دوربین و سه ابزار جراحی

کنترل ربات توسط جراح

جراحی با کنترل دسته های ربات

این ابزارسه گانه به راحتی به طرف مرکز، جلو، عقب و اطراف نقطه جراحی حرکت می کند. با آن میتوانید قسمتی را جداکنید. قسمتی را بدوزید. فقط یک برش لازم است. همه چیز برای بیمار شفاف است زیرا دوربین ها تمام تصاویر و فیلم جراحی را ضبط می کنند. ربات جراح به هیمن جا ختم نمی شود. هنوز هم با مشکلاتی روبروست. برای مثال، با دوربین نمی توانید لایه های مخفی سرطان زده زیر سطح سرطانی را ببینید.

طراحی مارکرها در جراحی برای کمک به ربات برای دید بهتر

پس باید مارکرهای حاوی رنگدانه طراحی کنیم و به جریان خون تزریق کنیم. مارکرها به سلول های سرطانی پیوند می خورند. اکنون می دانیم کجای بدن را برش دهیم. می توانیم این مارکرها را در محل تومور تزریق کنیم. اینگونه می توانیم اولین مسیرهای پیشروی سرطان رو شناسایی کنیم.