آزمایش تشخیص ایدز را چندبار و چه وقتی بایست انجام داد.
بیماری ایدز نشانه ندارد و خیلی پرخطر و کشنده است که از طرق مختلف وارد بدن میشود پس بعضی افراد با دانستن شرایط مستعد در لیست ضروری‌های آزمایش ایدز قرار میگیرند.
مسوولان وزارتخانه بهداشت می‌گویند، بیشتر از ۶۰ یکهزار نفر در کشور هستند که از بیماری خود بی اطلاع هستند، بنابراین اشخاص دارای رفتارهای پرخطر جنسی و معتادان، دو گروهی هستند که قطعا بایست. آزمایش ایدز بدهند.
از زمان ورود ویروس اچ آی وی به جسم مدت زمان اندکی (چند روز) طول میکشد تا آن شخص قادر باشد ویروس را به دیگران جابه‌جا کند.
ولی حدود ۳-۱ ماه طول میکشد تا بدن او پادتن بسازد و بتوان آن را بوسیله آزمایش مشخص کرد.
در این فرایند گاهی فرد هنوز نشانه‌های بیماری را پیدا نکرده و ظاهر کاملاً تندرست و سالم دارد.
از موقعی که ویروس وارد بدن میشود تا موقعی که بتوان پادتن او را از دید آزمایشگاهی مشخص کرد به دوره‌ی پنجره (window period) شناخته شده است.
در این مرحله چنانچه فرد آزمایش شود نتیجه منفی خواهد بود اما چنانچه روابط جنسی بدون کاندوم یا تزریق مشترکی داشته باشد می‌تواند بیماری را به آدم دیگری جابه‌جا نماید.
بنابراین حتی چنانچه فرد بسیار زود بعد از رفتار پرخطرش آزمایش شده و پاسخ آزمایش وی منفی بوده نمی‌توان مطمئن بود که او مبتلا به اچ آی وی نیست و قطعا بایست مراقبت رفتارهای خود باشد.
بخش زیادی از اشخاص فکر میکنند اهمیت آزمایش اچ آی وی تنها در دانستن پاسخ آن است در حالیکه دانستن مفاهیمی مانند دوره پنجره و رفتارهای پرخطر و سالم‌تر تنها از طریق مشاوره احتمال دارد.
دوره‌ی پنجره درباره اچ آی وی مدت زمانیست که طول میکشد تا پس از وارد شدن ویروس به جسم (یا آخرین رفتار پرخطر) سیستم ایمنی بدن قادر باشد به میزانی پادتن برای آن بسازد که بشود در آزمایش کشفش کرد.
بدینگونه قبل از پیدایش پادتن میشود قطعات ساختمانی یا ژنتیکی ویروس را در خون کشف کرد.
یعنی میشود از سنجش پروتئین p۲۴ که در بدنه ویروس است و یا ماده ژنتیکی ویروس با آزمایش PCR کمک گرفت.
البته آن‌ها هم بی درنگ بعد از ورود ویروس امکان کشف مبتلا شدن را ندارند که به این ناپیدایی مطلق مرحله کسوف گفته میشود.
آزمایش تشخیص ایدز
تا حدود اواسط دهه ۹۰ میلادی توانایی تکنیکی کشف پادتن اندک بود و به همین سبب مرحله پنجره را حتی تا ۱۶ ماه در نگاه می‌گرفتند.
در مقالات و منابع تازه مرحله پنجره را برای تست الایزا بطور میانگین ۲۱-۲۴ روز ذکر میکنند.
راهنمای ایدز انگلیس هم مرحله پنجره را برای کیتهای نسل چهارم یکماه در نگاه گرفته است (با اعتماد ۹۵ درصد).
راهنمای تشخیص آزمایشگاهی استرالیا هم نوشته در ۹۹ درصد گرفتاران تا ۳ ماه پادتن تشکیل میشود و حداکثر مرحله پنجره برای الایزا دوازده هفته است.
مرکز مدیریت بیماریهای آمریکا هم گفته ۹۷ درصد اشخاص در ۳ ماه پادتن دارند و در موارد کمیابی تا شش ماه می‌رسد.
در مقاله‌ای دیگر حداکثر و دست کم مرحله پنجره برای کیتهای الایزای نسل سوم (۱۴-۴۰) و چهارم (۱۰-۲۸) و پی سی آر (۹-۳۰) با هم آمده است.
در آزمایش‌های سریع (Rapid Test) چون مهلت چندانی برای بازتاب مواد وجود ندارد مرحله پنجره احتمال دارد طولانی‌تر باشد.
البته رپید تست هایی که منحصرا پادتن را وارسی میکنند نتیجه مثبت کاذب کم‌تر و ارزش اخباری مثبت نیکوتری نسبت به رپید تست‌های ترکیبی دارند و برای غربالگری در محل هایی مانند مراقبت بارداری مناسب ترند.
مرحله پنجره برای هپاتیت بی تعریفش با اچ آی وی تفاوت دارد و بطور معمول در ماه پنجم تا ششم پس از دچار شدن دیده میشود در واقع وقتی است که هم آنتی ژن سطحی ویروس و هم پادتن آن در خون یافت نشوند. برای هپاتیت سی هم حدود دو تا چهار ماه طول میکشد تا آنتی بادی در خون دیده شود. مرحله پنجره برای هپاتیت سی طولانی است و تنها در حدود نود درصد گرفتاران تا ۳ ماه پادتن قابل شناسایی است.
در دچار شدن همزمان به اچ آی وی و هپاتیت سی احتمال دارد ایجاد پادتن هر دو به تأخیر بیفتد از اینرو پسندیده‌تر است از روشهای دیگر مانند پی سی آر به منظور تشخیص کمک گرفته شود.
ضمنا هپاتیت سی ندرتا، علی الخصوص در بین زوج هایی که یکی از اونها گرفتار است، از راه آمیزش انتقال می‌یابد و چنانچه فقط یکبار رفتار پرخطر آمیزشی داشته اید نیاز به وارسی آن نیست.
ولی در افرادی که با اشخاص بیشتری آمیزش‌های بدون کاندوم داشته اند آزمایش ضروری است.