روشهای درمان درد در دوران قبل از میلاد مسیح

تاجاییکه می‌دانیم حتی ۳۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح نیز گیاه خشخاش را در نواحی جنوبی بین النهرین می‌کاشته اند

سومری‌ها گیاه خشخاش را «هول گیل» به معنی «گیاه شادی» می‌نامیدند که نشون میدهد از تاثیر بی حس کننده و نشئه آور آن اطلاع داشته اند.

دانش گردآوری گیاه خشخاش و گرفتن شیره تریاک از آن از سومریان به آشوریان جابه‌جا‌ شده و آنگاه به بابلی‌ها و از آن جا نیز به مصریان باستان رسید.

در حدود سال ۱۳۰۰ پیش از میلاد مسیح مصریان باستان خود خشخاش می‌کاشتند.

تجارت تریاک در وقت حکومت فرعون‌های ثوتموس چهارم، آخناتون و توتانخامن رونق زیادی گرفته بود.

در سال ۳۳۰ پیش از میلاد مسیح اسکندر کبیر تریاک را با خود به ایران و هندوستان آورد. در حدود سال ۱۳۰۰ بعد از میلاد مسیح بکارگیری تریاک در اروپا کاری شیطان ی تلقی شد ولی در حدود سال ۱۵۲۷ بار دیگه به خاطر خصوصیات دارویی بکارگیری آن رواج یافت.

تریاک بعنوان یک داروی بیهوش کننده و بی حس کننده مورد کاربرد قرار گرفت.

البته بعدها از آن برای لذت شخصی بردن هم استفاده شده و اسم آن با قاچاق و دیگر جرم‌های پرخطر مترادف گردید و همچنان در اجتماع دیدگاه منفی خاصی نسبت به آن وجود دارد.

مانند بسیاری دیگر از گل‌ها و داروهای گیاهی که برای اهداف پزشکی استفاده میشود گیاه بنگ دانه نیز اثرات روانگردانی دارد ولی از دوره باستان از آن به منظور کاستن از درد و بعنوان داروی بیحس کننده استفاده شده است. بنگ دانه حاوی آتروپین (سمی که در گیاهان تاجریزی یافت شده و برای ریلکس و شل کردن ماهیچه مورد کاربرد قرار می‌گیرد) و اسکوپولامین (آلکالوئیدی سمی که به منظور پرهیز از استفراغ کردن، آرام نمودن اشخاص و یا به خواب رفتن مورد کاربرد قرار می‌گیرد) است و در قرن اول بعد از میلاد مسیح به منظور کاستن از درد مورد کاربرد قرار گرفت.

در ترکیه دوره باستان از بنگ دانه که به آن بنگ گفته می‌شد به شکل قرص یا به صورت سیگاری استفاده می‌شد تا بدینگونه درد دندان ، درد گوش یا دیگر دردهای متعاقب از بیماریهای گوناگون تسلی داده شود.

به عنوان دارویی به منظور کاستن از درد دندان، بنگ دانه به صورت بخور وارد دهان فرد می‌شد.

بعد از اینکه فرد با بکارگیری آب گرم دهانش را آب می‌کشید، دانه‌های بنگ دانه را روی زغال‌های افروخته می‌پاشیدند و دودی که از آن متصاعد می‌شد وارد دهان شده و درد دندان را کاهش می‌داد.

در دستنامه‌ای که متعلق به ۱۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است به طب سوزنی بعنوان یک ساختار سازمان یافته به منظور تشخیص و درمان مریضی‌ها اشاره شده است.

این دستنامه که بیشتر به صورت پرسش و جواب نوشته شده است شامل سوالاتی از امپراطور چین است که وزیر او چی پو به آنها جواب می‌داده است.

این دستنامه بر اساس آداب و تعالیم پزشکی فلسفه تائو که قرن‌ها قدمت داشته نوشته شده است.

در این دستنامه به کانال‌های نیروی زندگی اشاره شده است که به منظور درمان بیماریهای گوناگون و از مسیر وارد کردن سوزن هایی در مکان‌های خاصی که به این کانال‌ها ارتباط می‌یابد. اهمیت بالایی داشته اند.

این سبک درمانی در قرن هفدهم مورد بی مهری قرار گرفته و انجام آن در سال ۱۹۲۹ ممنوع گردید.

ولی بار دیگه در سال ۱۹۴۹ بکارگیری آن رونق گرفته و قانونی اعلام شد.

از آن سال به بعد بکارگیری طب سوزنی به ژاپن و کشورهایی اروپایی گسترش یافته و به آمریکا نیز رسید.

با این حال بررسی‌های محدودی در زمینه اثربخش بودن این شیوه درمانی انجام شده که البته نشان از تاثیر داشتن آن در بعضی از موارد بوده است.

۷- مهر گیاه
یکی از نخستین داروهای بیحس کننده که بیماران را برای زمانی بیهوش می‌کرد مهر گیاه نام داشت.

دیوسکوردیس، دکتر متخصص یونانی (۴۰ تا ۹۰ بعد از میلاد مسیح) در قرن اول میلادی از اثرات این گیاه و علی الخصوص آشامیدنی آن سخن گفته است.

در حقیقت آشامیدنی بدست آمده از این گیاه، فرد بیمار را به خوابی ژرف فرو می‌برد که طی این زمان جراحی‌های مختلف روی او انجام می‌گرفت.

وی این حالت خواب ژرف را « بیهوشی » نامیده است.

در قرن سیزدهم میلادی در ایتالیا، اوگو بورگوگنونی برای نخستین بار از اسفنج خواب آور برای به خواب بردنی که شبیه بیهوشی بود استفاده کرد.

در این شیوه وی اسفنج را در محلول تریاک، مهر گیاه، شوکران و برخی داروهای دیگر فرو می‌برد و پس از خیس شدن روی بینی فرد بیمار نگه داشته می‌شد تا این که بخار ساخته شده از آن سبب می‌شد فرد بیهوش شود.

البته این گیاه اثرات جنبی خطرناکی نیز دارد.

استفاده بیشتر از سه گرم از این گیاه به همراه شراب سبب می‌شد که فرد وارد جهان توهمی شود و ۲ برابر این میزان می‌توانست سبب دیوانگی فرد به مدت بیشتر از ۳ روز نیز بشود.

مقادیر افزون‌تر از این نیز دیوانگی همیشگی و حتی مرگ را در پی داشت.

گرچه تاتوره در کاستن از درد بیماران در دوره باستان و در جراحی‌های متعدد بسیار اثربخش بود ولی در حالتی که بدرستی مورد کاربرد قرار نمی‌گرفت مرگ فرد بیمار را در پی داشت.

به همین سبب این گیاه را افزونتر بنام «سیب شیطان » می‌شناختند.

۵- اتیلن
در معبد دلفی، موبدان آپولو پس از بالا کشیدن گازهایی که از زیر معبد خدای خورشید بیرون می‌آمد پیشگویی هایی انجام می‌دادند.

این گازها حاوی میزانی اتیلن بودند، یک ماده بیهوش کننده که از راه استنشاق کردن وارد بدن می‌شد.

در سال ۱۹۳۰ اتیلن بعنوان یک داروی بیهوش کننده جدید جایگزین کلروفورم شد.

در آن زمان کلروفورم به علت اثرات جنبی بعد از عمل جراحی مانند مرگ غیرمنتظره و اتر نیز به علت مبتلا کردن فرد بیمار به اسهال و استفراغ بعد از جراحی در گذرگاه خارج شدن از دور قرار داشتند و نم نم جای خود را به اتیلن می‌دادند.

به بیان پزشکی که ۸۰۰ بار از اتیلن در جراحی‌های خود استفاده کرده است این ماده بعد از ۳ تا هشت دقیقه سبب بیهوش شدن فرد بیمار میشود بدون این که به فرد احساس خفگی یا حس ناخوشایند دیگری دست بدهد.

فرد بیمار نیز بمحض این که ماسک بیهوشی از روی صورت او برداشته می‌شد بیدار شده و هیچ نشانی از اثرات جنبی اتیلن در بدن او دیده نمی‌شد.

بکارگیری اتیلن فواید بسیار دیگری نیز داشت.

از آن جایی که اتیلن کم‌تر سمی بوده و صدمه پایین‌تر به ساختار عصبی و سلولهای بدن می‌زد و کم‌تر نیز فرد بیمار را گرفتار سر درد می‌کرد بسیار مورد عنایت قرار گرفت.

اتیلن سبب ملتهب شدن و تحریک ریه نمی‌شد، فشار خون را کاهش می‌داد و سبب خونریزی بیشتر یا تعریق بیشتر از اندازه فرد بیمار پس از جراحی نمی‌شد.

با این حال بکارگیری اتیلن بدون مشکل نیز نبود.

اتیلن بسیار زود تاثیر خود را از دست می‌داد و بسیار قابل انفجار بود بدینگونه در هر مکانی امکان بکارگیری آن موجود نبود بخصوص در مجاروت شعله و گرما و در اتاق‌های آزمایش اشعه ایکس.

۴- شاهدانه
از سال ۲۹۰۰ پیش از میلاد مسیح، امپراطور فو در چین از شاهدانه به عنوان کاهش دهنده درد استفاده می‌کرد.

حتی از این گیاه بعنوان یک گیاه داروئی در دایره المعارف دارویی چینی که متعلق به ۱۵ قرن از میلاد مسیح نیز یاد شده است.

بدینگونه از چین بود که بکارگیری شاهدانه به عنوان دارویی مُسکن به سایر نقطه‌های دنیا گسترش یافت.

در حدود ۱۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح هندی‌ها با ترکیب کردن شاهدانه و شیر یک داروی تسلی دهنده درد بنام بهانگ ایجاد می‌کردند. بعدها از شاهدانه برای آرام کردن درد گوش، جاهای ورم کرده و ملتهب شدن استفاده می‌شد.

در قرن دوم بعد از میلاد مسیح یک دکتر چینی بنام هوا تو از ترکیبت کردن شاهدانه و رزین و شراب یک ماده بیهوش کننده ساخت که با بکارگیری آن جراحی‌های شکمی، کمری و سینه‌ای را غالبا بدون این که فرد بیمار احساس دردی داشته باشد انجام می‌داد. در سال ۸۰۰ بعد از میلاد مسیح، طبیبان عرب از شاهدانه به منظور کاستن سر درد ‌های میگرن ی استفاده می‌کردند.

۳- شاه تره
در چین باستان ریشه گیاه شاه تره را در سرکه جوشانده و از آن یاری نمایید. سر درد و درد کمر استفاده می‌شد.

این گیاه که از خانواده خشخاش می‌باشد بطور معمول در نواحی شرقی کشور چین می‌روید.

بر اساس تعالیم طبیبان کنونی، شاه تره ویژگی تسلی دهنده درد بسیار قوی دارد زیرا محتوی مقادیر زیادی دهیدروکوریبالبین است که یک ترکیب طبیعی تسلی دهنده در می‌باشد.

طبیبان چین باستان بر این عقیده بودند که شاه تره بدلیل این که جریان نیروی زندگی چی را در بدن بهتر می‌کند سبب آرام کردن درد میشود.

تحقیقات تازه مشخص کرده که شاه تره به شیوه‌ی مورفین عمل کرده و درد را تخفیف می‌دهد.

البته شاه تره برخلاف مورفین اعتیاد آور نیست.

بسیاری بر این عقیده اند گیاهی که هزاران سال قبل توسط چینی‌ها به منظور کاستن از درد استفاده می‌شد می‌تواند داروی آینده‌ی برای بیهوش کردن بیماران باشد.

۲- فشردن شاهرگ‌ها
یکی از شیوه‌های آرام کردن درد بیهوش کردن بیماران بوده است.

طبیبان باستان بعضی اوقات با فشردن شاهرگ‌های گردن فرد بیمار گردش خون از قلب به مغز را به صورت موقتی کاهش می‌دادند.

ارسطو از اثربخش بودن این شیوه برای بیهوش کردن بیماران گفته است.

به گفته‌ی وی چنانچه این رگ‌ها از بیرون فشرده شوند، اشخاص در حقیقت خفه نمی‌شوند بلکه بیهوش می‌شوند و بی حرکت سطح زمین می‌افتند.

در مجسمه هایی که از دوره باستان یونان بجای مانده نشان داده شده که از این شیوه برای بیهوش کردن اشخاص استفاده می‌شده و یونانیان بی تردید از چنین راهکاری آگاهی کامل داشته اند.

۱-پوست درخت بید
برای قرن‌ها از پوست درخت بید به عنوان دارویی برای کاستن از تورم و التهاب که کاستن از درد را در پی دارد استفاده می‌شد.

بید سفید بطور معمول در طول رود نیل رشد کرده و بدینگونه مأخذ مکفی از این گیاه در دسترس مصریان قرار داشت.

در متون پزشکی بجای مانده از ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح اطلاعاتی در مورد کاربرد از پوست درخت بید به عنوان تسلی دهنده درد وجود دارد.

چینیان و یونانیان باستان از پوست درخت بید به عنوان مُسکن و دارویی برای کاستن از تورم و التهاب استفاده می‌کردند.

تحقیقات امروزی نیز نشان میدهد که پوست درخت بید یک ترکیب مُسکن بسیار قدرتمند است از این جهت در خود مقادیر فراوانی سالیسین دارد که تاثیری بسیار شبیه آسپرین دارد. هم چنین پژوهش‌ها روشن می‌نماید که پوست درخت بید ولو در مقادیر کم‌تر نیز کارکرد بسیار مناسب‌تر و موثرتری نسبت به آسپرین دارد. به علت اثربخش بودن آن همچنان از پوست درخت بید برای علاج سر درد، درد کمر و آرتروز استفاده میشود.

نخستین طبیبان ایران باستان روحانیان بودند که بنام مغان مشهورند.

مغان در بخش غربی ایران قدیم یعنی سرزمین ماد زندگی می‌کردند.

درمان بیماریهای روحی و بدنی مردم کار آن‌ها بود؛ هم دکتر متخصص بودند، هم روان دکتر متخصص.

با ذکر و دعا و سرود، روان پزشکی می‌کردند و با دارو و چاقو، پزشکی.