از حس بویایی چه میدانید؟
این نخستین حسی ست که بمحض متولد شدن از آن استفاده میکنید.
یکی از هر پنجاه تا ژن شما مرتبط به این حس است.
باید خیلی پراهمیت باشد، درست است؟ بسیار خب، از راه بینی یک نفس ژرف بکشید.
این حس بویایی شماست و خیلی هم قدرتمند است.
بعنوان یک آدم بالغ شما میتوانید ۱۰۰۰۰ بوی متفاوت را از هم تشخیص دهید.
بینی شما اینگونه عمل میکنند.
آدم می‌تواند هزاران نوع بو را تشخیص دهد؛ ولی در زمینه تقسیم بندی بوها، تاکنون توفیق چندانی حاصل نگردیده است. پژوهشگران بعضی از بوها را بعنوان بوهای اساسی طبقه بندی نموده اند که بوی گل، بوی عطر، بوی مشک، بوی کافور ، بوی عرق، بوی متعفن و بوی سوزاننده از آن جمله اند، هریک از این بوها دارای ترکیب شیمیایی مخصوصی هستند.
اغلب بوها ترکیبی از بوهای اساسی است که یکی از انواع بوها در آن بیشتر است.
کارکرد حس بویایی
این پروسه وقتی آغاز میشود که شما مولکول‌های هوا را از مسیر سوراخ‌های بینی، استشمام میکنید.
۹۵٪ از حفره‌ی بینی شما فقط برای فیلتر کردن هوا پیش از وارد شدن به شش‌ها استفاده میشود.
عصب بویایی شما یک لایه از سلولهای گیرنده‌ی بویایی دارد، یکسری نورون‌های بویایی که مانند جوانه‌های چشایی برای بینی شما عمل میکنند.
زمانی که مولکول‌های عطری به عصب بویایی شما در انتهای بینی برخورد میکند، در یک لایه‌ی مخاطی که عصب بویایی را پوشانده، گیر میکنند.
مصادف با پیوستن آنها به سلولهای گیرنده‌ی عصب بویایی، عکس العمل‌ها شروع میشود و پیغام اش را از مسیر عصب بویایی برای مغز می‌فرستد.
یک نکته‌ی دیگر، شما از مسیر مقدار و بزرگی عصب بویایی یک جانور، میتوانید تشخیص دهید که حس بویایی اش چه مقدار قدرتمند است.
عصب بویایی سگ و آدم
در حالت نرمال عصب بویایی یک سگ ۲۰ مرتبه افزون‌تر از عصب بویایی یک آدم است.
ولی با وجود این هنوز چیزهای زیادی درباره این بافت کوچک وجود دارد که ما نمی‌دانیم.
به عنوان نمونه عصب بویایی ما دارای رنگدانه است ولی محققان هنوز دلیل آن را نمی‌دانند.
ولی حقیقتأ چطور انسان‌ها توانایی دارند تفاوت بین رایحه‌ها را تشخیص دهند.
کاشف بعمل آمده که مغز شما دارای ۴۰ میلیون نورون گیرنده‌ی بویایی است، بنابرین رایحه‌ی a می‌تواند نورون‌های ۳، ۴۲۷ و ۹۸۸ را فعال کند و رایحه‌ی b احتمال دارد نورون‌های گیرنده‌ی ۸، ۷۶، و دو ۴۹۶ ۶۷۸ را مورد تاثیر خود قرار دهد.
همه این ترکیب‌ها، این امکان را به شما می‌دهد که طیف گسترده‌ای از بوهای گیج کننده را از هم تشخیص دهید.
نورون‌های بویایی همواره برای عمل کردن حاضراند.
این‌ها، تنها نورون هایی هستند که بطور مرتب هر چهار تا هشت هفته در بدن جایگزین می‌شوند.
حس بویایی با پردازش صدا و بینایی متمایز است.
هر یک از آن سیگنال‌ها اول به مرکز کنترل مغز که بین نیم کره‌ی آن وجود دارد فرستاده میشود و بعد از آن به دیگر بخش‌های بدن خارج از مغز هدایت می‌شوند.
با اینکه همه‌ی ما تنظیمات فیزیولوژیکی، دو سوراخ بینی و میلیون‌ها عصب بویایی یکسان داریم، همه رایحه‌ها را یکجور احساس نمی‌کنیم.
یکی از مثال‌های معروف قدیمی در این ارتباط، آزمایش بوی مارچوبه در ادراراست.
بیشتر از یک چهارم اشخاص بعد از خوردن مارچوبه ادرارشان بوی خاصی می‌دهد.
۷۵٪ باقیمانده به این بو دقتی ندارند.
و این تنها بویی نیست که هر شخصی یک جور خاصی آن را حس میکند.
برای برخی از افراد موادی که شامل ترکیب شیمیایی آندرواستنون هستند، بویی شبیه به بوی وانیل میدهند؛ برای سایر مانند بوی ادرار یا عرق است که مانند یک بدشانسی ست چون که آندرواستنون در چیزهای خوشمزه‌ای مانند گوشت خوک وجود دارد.
درنتیجه به خاطر این بو (بوی عرق و ادرار) ایجاد کننده‌های گوشت خوک از خوک‌های نر اخته استفاده میکنند تا بتوانند از ایجاد این ماده‌ی شیمیایی در آنها جلوگیری کنند.
به درماندگی بویایی کر بویی (یا به زبان عامیه کور بویی) می‌گویند، و حدود ۱۰۰ نمونه معروف درباره آن وجود دارد.
مبتلایان به کر بویی آلیسین بوی سیر را حس انجام نمی‌دهند.
آنهایی که مبتلا به کربویی آژنول اند بوی میخک را حس انجام نمی‌دهند.
و بعضی افراد هم در حالت کلی بویی احساس انجام نمی‌دهند.
نداشتن حس بویایی
این نوع کربویی می‌تواند چند دلیل داشته باشد.
بعضی افراد موقع بدنیا آمدن بدون حس بویایی متولد می‌شوند.
بعضی افراد بطور تصادفی یا بر اثر بیماری آن را از دست میدهند..
چنانچه عصب بویایی متورم یا آلوده شود، می‌تواند حس بویایی شما را از کار بیاندازد، اتفاقی که هنگام گرفتار شدن به بیماری قطعا آن را تجربه کرده اید.
فقدان توانایی در بو کردن رایحه‌ها، می‌تواند دیگر حواس شما را هم گرفتار کند و روی آنها هم اثر گذارد.
خیلی از افرادیکه حس بویایی ندارند، مزه‌ها را هم به صورتی که سایرین حس میکنند، تشخیص نمی‌دهند.
می‌توان نتیجه گرفت که مزه‌ی هر چیزی با بوی آن رابطه مستقیم دارد.
زمانی که خوراک را می‌جوید، هوا را از مسیر بینی به همراه بوی خوراک بالا می‌کشید.
همان مولکول‌ها با عصب بویایی شما برخورد میکنند و بهتان اطلاعات زیادی در موقع خوردن میدهند.
با فقدان حس بویایی شما حس چشایی خود را هم بجز آن ۵ طعمی که بوسیله‌ی پرزهای چشایی روی زبانتان میتوانید تشخیص دهید، از دست می‌دهید: شیرینی، شوری، تلخی، ترشی و ملس
بنابراین دفعه‌ی بعدی که بوی دود اگزوز، بوی دریا یا مرغ بریان را حس کردید، میدانید که عینا چه طور این عمل را انجام داده اید و احتمال دارد اندکی افزون‌تر از پیش از داشتن این توانایی شکرگذار باشید.