تشخیص آنفلوانزای پرندگان و اقدامات اساسی و مهم جلوگیری در گسترش
زمانی است که نام آنفلوآنزای پرندگان مجدد بر سر زبان‌ها افتاده است و چون آدم تماس زیادی با اینگونه حیوانات دارد دلواپسی هایی نیز بین مرندم شکل گرفته است ولی هراس و دلواپسی همواره به علت نبود آگاهی و شناخت درست از ویروس و بیماری شکل میگیرد.
در حقیقت، آنفلوانزای پرندگان در دسته بیماریهای نوع A است که خود در پرندگان به ۲ دسته ۱- ویروس‌های آنفلوانزا با بیماریهای زایی بالا (فوق حاد) و ۲- ویروس‌های آنفلوانزا با بیماری زایی پایین (غیرفوق حاد) تقسیم میشود.
مأخذ بروز و گسترش هر ۲ نوع این ویروس‌ها پرندگان آبزی مانند اردک، غاز و قو هستند.
پرندگان مهاجر با عبور از مرزهای سرزمین‌های مختلف این ویروس پرخطر را جا بجا میکنند.
البته دلایل دیگری مثل قاچاق، خرید و فروش و تجارت نیز در گسترش این اختلال موثر است.
بیماری آنفلوانزای پرندگان چه خطراتی بدنبال دارد؟
آنفلوانزای فوق حاد پرندگان بیماری ای است که معضلات و مشکلات اقتصادی، بهداشت همگانی، اجتماعی و سیاسی ایجاد میکند.
در بحث اقتصادی میتوان گفت، ماکیانی (بوقلمون، مرغ و خروس) که به این ویروس آلوده شوند، صددرصد تلف می‌شوند و بهمین دلیل سازمان جهانی بهداشت بدنبال ریشه کنی این ویروس تنها راه معدوم سازی را سفارش میکند.
از طرفی، از میان بردن طیور میتواند خسارات زیادی به اقتصاد تحمیل کند.
از دیگر مشکلات اجتماعی متعاقب از گسترش ویروس، بیکار شدن افرادست که زندگی آن‌ها و خانواده هایشان را تحت اثر قرار میدهد.
بهترین راه رویارویی با آنفلوانزای پرندگان
مشکلات سیاسی که بر اثر آنفلوانزای حاد پرندگان گریبان دولت را میکیرد، شامل قطع صادرات است، ولی بااهمیت‌ترین مشکل ایجادشده در بعد بهداشت همگانی است که با جان اشخاص در رابطه است.
این ویروس سالانه در دنیا موجب فوت ومیر تعدادی از انسان‌ها میشود.
از سال ۱۹۹۶ میلادی که نخستین دفعه ویروس H۱A۱ در کشور چین با جدا شدن از یک غاز متولد شد، هر ساله تلفاتی بدنبال دارد.
هرچند خسارت اقتصادی متعاقب از بیماری بسیار بالاست، ولی علت اساسی دلواپسی از این ویروس تلفات انسانی است.
چگونه آنفلوانزای مرغی سر از طیور خانگی درمی آورد؟
بااهمیت‌ترین دلیل گسترش این ویروس، پرندگان مهاجر است.
بطور معمول در نواحی شمالی کشور به دلیل تراکم پرندگان، طیور خانگی کنار پرندگان مهاجر قرار میگیرند و ویروس به سرعت پخش میشود.
جای تاسف است که به دلیل شکار پرندگان مهاجر و عرضه آن‌ها در بازارها، بخصوص در بازارهای بزرگ محلی جویبار و فریدون کنار در استان مازندران راه برای ورود آلودگیها به منطقه بازمی شود.
از طرفی، برخی شکارچیان از روش صید «شکار با غاز» استفاده میکنند.
در این شیوه آن‌ها غازهایی را تربیت میکنند تا با ایجاد صدا به نشستن پرندگان مهاجر روی تور کمک کنند.
این روش شکار نیز از علت‌های اساسی انتقال ویروس از پرندگان مهاجر به طیور بومی است.
ما در کشور ۱۰۵ بازار فروش پرنده زنده داریم که حدود ۵۵ عدد از اونها در استان‌های شمالی اند که بیشتر آن‌ها در فصول پاییز و زمستان محل فروش پرنده‌های مهاجر می‌شوند و راه انتقال اساسی ویروس نیز هستند.
پس این ویروس به آسانی بین واحدهای طیور نیز پخش میشود؟
بله؛ گرچه در واحدهای صنعتی بیشتر طیور بوسیله لوازم نقلیه آلوده، کودهایی که در مرغداری انتقال پیدا میکنند و ماشین هایی که مسوول تحویل گرفتن تخم مرغ ها هستند یا وظیفه رساندن دان به ماکیان را دارند، آلوده می‌شوند.
حقیقت اینست که در مرغداری‌ها این ویروس بیشتر به صورت مکانیکی انتقال می‌یابد.
کارگران یا حتی مدیرانی که در مرغداری‌ها فعالیت دارند، بطور معمول در تماس با مرغ و خروس‌های خانگی در محل زندگی شخصی شان هستند. و توانایی دارند ویروس را جابه‌جا کنند.
گهگاه هم دیده میشود ویروس با قرار گرفتن و ورود پرنده آغشته به واحدها انتقال می‌یابد.
توصیه اساسی و مهم به روستاییان عزیز این است که سعی کنند در این فصول پرنده جدیدی خریداری نکنند و چنانچه در وضعیتی وادار به خرید پرنده شدند، آن را تا ۲۱ روز در محل جدا حفاظت کنند و بعد در مواجه با تماس دیگر طیور و پرندگان وارد میکند.
به آسانی میشود در گوشه‌ای از حیاط این عمل را انجام داد تا در حالتی که مرگ و آسیب‌های جدی در آن‌ها اتفاق افتاد از فرد بیمار شدن دیگر طیور جلوگیری شود.
با دیدن چه نشانه هایی میتوان پرنده فرد بیمار را تشخیص داد؟
همانگونه که اول اشاره کردم، این اختلال حاد است و به سرعت سبب تلفات پرندگان میشود.
جز در مواردی در پرندگانی مانند غاز و اردک بالغ که شاید بیماری نشانه‌ای نداشته باشد، در دیگر پرندگان تلفات بااهمیت‌ترین نشانه ظهور بیماری است.
در روستاها به منظور جلوگیری از گسترش وسیع بیماری با کشته شدن تنها یکی از ماکیان باید تا شعاع یک کیلومتری همه پرندگان معدوم شوند.
در محیط‌های روستایی ارتباطات بین مردم نیز بیشتر است و به همین سبب باید معدوم کردن ماکیان مورد اهمیت قرار گیرد.
اقدامات پیشگیرانه در نخستین نقطه و نخستین باری که در این فصول بیماری دیده میشود، وظیفه مهمی در کاهش گسترش بیماری دارد.
چنانچه خانواده‌ها تلفات را به دامداری گزارش دهند، با معدوم کردن شمار انگشت شماری از مناطق سایر طیور خانگی جان تندرست و سالم به درمی برند و بیماری خانه به خانه تا فراگیری کل کشور گسترش نمی‌یابد.
زمان آغاز آنفلوانزای پرندگان
آیا نهاد یا سازمانی گسترش بیماری را در روستاها رصد میکند؟
این اختلال سالی یکبار بروز می‌یابد و سازمان دامپزشکی در حد انرژی خود براساس دستورالعمل‌های بین کشوری مناطقی را مشخص و بررسی میکند، ولی راه درست که به جلوگیری گسترش بیماری آنفلوانزای فوق حاد با خرج کم‌تر یاری میکند، این است که خانواده اواخر شهریور ماه هرگونه تلفات را به سرعت به سازمان دامپزشکی کشور اطلاع دهند.
این کار درنهایت بنفع خود خانواده‌ها خواهد بود.
آیا این اختلال از مسیر گوشت یا تخم مرغ نیز جابه‌جا میشود؟
بله، آنفلوانزای فوق حاد از مسیر لاشه و حتی ابزاری که در رابطه با پرنده فرد بیمار بوده یا کفش و لباس آدم هایی که با اونها در تماس بودند نیز انتقال می‌یابد.
در طیور اهلی لاشه آلوده بطور معمول ظاهر متفاوتی می‌یابد و اندکی تیره و بدشکل میشود، ولی گوشت‌های آلوده در پرنده‌های وحشی ظاهر متفاوتی با گوشت‌های تندرست و سالم ندارند و جز با نمونه برداری در آزمایشگاه نمی‌توان مشخص کرد که کدام گوشت محتوی ویروس است.
به همین سبب به همه هموطنان توصیه می‌کنم قطعا از فروشگاه‌های مجاز گوشت بخرند.
واحدهایی که مجوز دارند با اعتماد زیادی گوشت تندرست و سالم به بازار عرضه میکنند.
البته این ویروس نسبت به دما حساس است و حتی چنانچه گوشتی آلوده باشد، با طبخ در درجه حرارت بالای ۵۰ درجه سانتی گراد کشته میشود.
در زمینه تخم مرغ نیز سازمان دامپزشکی با دیدن کوچک‌ترین نشانه از بیماری تخم مرغ‌ها را معدوم میکند.
به همین سبب میتوان این اعتماد را به مردم داد که تخم مرغ‌های بازار همه تندرست و سالم هستند، مگر در موارد بسیار کمیابی که مرغداری متخلفی وجود داشته باشد.
در حالتی که نسبت به تندرست و سالم بودن تخم مرغ مشکوک هستید، آن را پسندیده بجوشانید و بعد میل نمایید.
چه بلایی سر لاشه‌های فرد بیمار می‌آید؟ آیا باید نسبت به ویروس موجود در آن‌ها نیز نگران باشیم؟
چنانچه لاشه به شکلی درست معدوم شود، مشکلی ایجاد نمیکند.
متخصصان دامپزشکی لاشه‌ها را به روش بهداشتی خاک میکنند.
آن‌ها لاشه‌ها را در گونی قرار میدهند، آن را بخوبی پلمپ و چاله‌ای را تعبیه میکنند که با قرار دادن گونی دست کم نیم متر خاک روی آن را بپوشاند.
اول زیرش را با آهک پر می‌نمایند و گونی لاشه را در آن قرار میدهند و مجدد رویش را با آهک پوشش میدهند.
محلی هم که پرنده در آن زندگی می‌کرده به خوبی ضدعفونی میکنند.
با این کار خطر انتقال ویروس از میان میرود.
چند نکته
مرغی که مغزپخت میشود، بیمارتان نمیکند؛ حتی چنانچه آلوده باشد!
هر ساله تعدادی از ویروس‌های آنفلوانزا در حال گردش هستند.
بعضی از آن‌ها حیوانات و ماکیان را گرفتار میکنند و برخی دیگر به انسان‌ها حمله میکنند.
بطور رایج آنفلوانزاهایی که ویژه خوک یا پرندگان است، خوک یا پرنده را درگیر مینماید و آنفلوانزاهای انسانی بیشتر انسان‌ها را فرد بیمار میکند.
مسئله مهم است که ویروس آنفلوانزا در حال گردش است و هر ساله تغییراتی کوچک دارد و البته هر چند سال یکبار با تغییرات بزرگ همه را غافلگیر میکند.
داستان ویروس آنفلوانزای پرندگان از اونجایی آغاز شد که ویروسی بیماری زا در آدم، کنار ویروس پرندگان قرار گرفت و با شرایطی خاص با همدیگر ترکیب و به درد مشترک آدم و ماکیان تبدیل شدند.
این داستان محتمل است به سادگی با کنار هم قرار گرفتن یک کارگر مرغداری مبتلا به ویروس انسانی و طیور که دچار آنفلوانزای مرغی، شکل گرفته باشد.
نام آنفلوانزای مرغی هم عینا از همین داستان سرچشمه میگیرد، آنفلوانزایی که قرار بود فقط ماکیان را فرد بیمار کند، تغییر ژن داد و اینهمه مرگ و آسیب‌های جدی و مریضی در انسان‌ها ایجاد کرد.
پس از این که این ویروس آدم را گرفتار کرد، گردش آدم به آدم رخ داد و حتی این امکان وجود دارد که طی سال‌ها مجدد با شکلی جدید بین آدم و حیوان و چه بسا خطرناکتر از مرحله قبل ظاهر شود.
در یک کلام میتوان گفت این ویروس از آن دسته ویروس‌های غیرقابل پیشگویی است که برترین راه رویارویی با آن ملاحظه بهداشت فردی و همگانی است.
بی تعارف مهمان میشود.
تنفس راه مشترک انتقال انواع آنفلوانزاهاست.
عطسه و سرفه قطر ه‌های آلوده را پخش میکند و هرکسی که آنرا استنشاق کند، با ورود بدون دعوت ویروس به سیستم تنفسی و شش‌ها، میزبان بعدی این ویروس خواهد بود.
گهگاه نیز ویروس از مسیر دستهای آغشته به بدن انتقال پیدا میکند.
ویروس آنفلوانزا از آن دسته هایی است که اثر آن ساده و بدون درد سر از بین نمی‌رود؛ این ویروس ساعت‌ها روی سطوح باقی میماند.
بیماری که به دستگیره تاکسی دست زده است، با جا گذاشتن عامل بیماری اش روی دستگیره ویروس را به دیگران جابه‌جا میکند.
چنانچه در منزل یکی از اعضا فرد بیمار شده باشد، از موس و صفحه کلید گرفته تا دستمال کاغذی ای که استفاده میکند و … توانایی دارند بستر بیماری دیگر اعضا را مهیا کنند.
همه ما ناخودآگاه دست هایمان را به چشم‌ها و مخاط بینی می‌زنیم و بنابراین سریع فرد بیمار می‌شویم.
به همین سبب شستن دست‌ها راه ساده‌ای است که نقش با اهمیتی هیچوجه بیماری دارد.
پرنده‌های مهاجر یا ناقلان بیماری؟
در این فصول که گسترش ویروس بیشتر میشود، باید حداکثر بازه را با پرندگان وحشی حفظ نمایید.، مخصوصا چنانچه لاشه پرنده‌ای را دیدید، نه فقط از آن دوری بجویید، بلکه به سازمان دامپزشکی کشور اطلاع دهید تا اقدامات واجب و ضروری را برای دفن و بررسی منطقه انجام دهند.
چنانچه هم در منزل تان مرغ و پرنده حفاظت میکنید، در این فصول درهای منزل را بسته نگاه دارید و اجازه ندهید ماکیان خانگی شما با پرندگان دیگر، علی الخصوص پرندگاه مهاجر در رابطه باشند.
چنانچه پرنده هایی مانند مرغ عشق، طوطی و … در قفس دارید و نکات بهداشتی را ملاحظه میکنید، دلواپس نباشید، پرنده‌های ایزوله بطور معمول فرد بیمار نمی‌شوند.
برخی هموطنان برای قربانی کردن از پرندگان استفاده میکنند و اصرار دارند خون پرنده را روی به عنوان مثال «ماشین جدیدشان» برنید که اینکار بسیار غیربهداشتی و فرد بیمار ی زاست.
شما با این کار با دعوت نامه رسمی ویروس را به جسم و خانه و کاشانه خود دعوت کرده اید.
برای ملاحظه بهداشت باید از ترشحات و خون ماکیان دور باشید.
پس بیایید همه سعی کنیم این رسوم اشتباه از میان رود.
روش‌های جلوگیری از آنفلوانزای پرندگان
ویروس هدیه ندهید.
چنانچه مریض هستید، زمانی را در منزل بمانید.
همه ما در قبال دیگر شهروندان مسوول هستیم و باید بهداشت فردی را ملاحظه کنیم.
مراقب عطسه‌ها و سرفه هایتان باشید، حتی شده با آستین لباس یا کت یا روسری تان مانع ورود ویروس به ریه‌های اطرافیان شوید.
همین عطسه‌ها و سرفه‌ها که گهگاهی در مراکز پرتراکمی مانند مترو یا اتوبوس‌ها شاهد آن‌ها هستیم توانایی دارند میلیون‌ها قطرک‌های آلوده را در فضا پخش کنند و هر چکه هم به آسانی کودک، سالمند یا هرکسی را فرد بیمار میکند.
از یاد نبرید دستمال هایی که یکبار مورد استفاده قرار میگیرند هم مأخذ ویروس هستند و نبایست در هرجایی جز سطل زباله رها شوند.
گوشت تازه خطرناکتر است.
بعید است که پرندگان بهداشتی با تایید مراکز معتبر بیماری زا باشد.
در حالت کلی، پرنده‌ای که چند روز از ذبح آن گذشته و در سردخانه حفاظت شده باشد، ندرتا بیماری زاست.
انتقال از مسیر تخم مرغ هم رایج نیست، تنها محتمل است به علت آلودگیهای سطحی حامل ویروس باشد.
در هر شرایط چنانچه تخم مرغ و مرغ بدرستی پخته شوند، قابلیت انتقال نخواند داشت.
نکته اساسی اینست که در هرکجا که خوراک می‌خورید قطعا اول توجه نمایید مرغ یا تخم مرغ بطور کامل پخته و مغزپخت شده باشد.
شاید گزینش و انتخاب جوجه کباب در این زمان‌ها خیلی مناسب نباشد.
بی برو برگشت کشنده نیست.
صحیح هست که آنفلوانزای مرغی مرگ و آسیب‌های جدی فراوانی دارد.، ولی نباید این عقیده را داشت که این ویروس همواره کشنده است.
آنفلوانزا هر ساله تغییراتی میکند و حتی نشانه‌های، شدت و میزان واگیری ویروس سال پیش احتمال دارد با امسال متفاوت باشد.
بنابراین امکان دارد در برخی سال‌ها کشندگی ویروس بیشتر و در سال بعد تنها واگیری بیشتر داشته باشد.
در بعضی زمان‌ها آنفلوانزای مرغی با زیادترین میزان مرگ و آسیب‌های جدی نیز بیش از پنجاه درصد کشته نداشته است.
در هر شرایط چنانچه بیماران تحت درمان‌های حمایتی قرار بگیرند، احتمال التیام و بهبود زیادی دارند.
این اختلال نیز همان نشانه‌های آنفلوانزای فصلی عادی مانند عطسه، سرفه، سردرد ، بدن درد، تب بالا با حالات شدیدتر دارد. احتمال دارد بیماری خیلی بدحال شود و گرفتار سختی نفس شود یا نشانه‌های گوارشی، تهوع و اسهال داشته باشد.
هر فردی که نشانه‌های آنفلوانزای شدید داشته باشد یا در شرایطی که بیماری سبب فوت شود، متخصصان با نمونه برداری از حلق یا نمونه مایع قرقره نوع آنفلوانزا را بطور قطعی مشخص میکنند.
هر ساله واکسن بزنید.
صحیح هست که هر ساله امکان بروز سویه جدیدی از آنفلوانزا وجود دارد، ولی تزریق واکسن در گروه‌های حساس خیلی پراهمیت و لازم است. زنان حامله، اشخاص بالای پنجاه سال، گرفتاران به دیابت ، بیماران قلبی ، ریوی و کلیوی، اشخاصی که کموتراپی می‌شوند یا داروهای تضعیف کننده ایمنی مانند کورتون مصرف میکنند، کودکانی که به دلایلی آسپیرین مصرف میکنند و کودکانی که در سالهای بین۶ ماه تا دو سال هستند.، جزو گروه‌های خطر هستند.
این گروه‌ها باید اواخر شهریور یا ابتدای مهر هر ساله واکسن بزنند تا به سطح دشوار بیماری گرفتار نشوند.
واکسن آنفلوانزا هر ساله مطابق با ویروس‌های سال جدید تغییر پیدا میکند.
به همین سبب این واکسن باید هر ساله تمدید شود.
بیماری آنفلوانزا در گروه‌های حساس هم امکانپذیر است شدیدأ ظهور نماید و موجب فوت ومیر شود.
ما به همه اشخاصی که جزو دسته گفته شده هستند، توصیه میکنیم قطعا تزریق این واکسن را جدی بگیرند.
به منظور جلوگیری از بیماری این اقدامات را انجام دهید.
- سراسر سطح محیط کار (ظرفشویی، تخته ویژه خرد کردن گوشت و …) و تمامی ابزارها و ادوات به کار رفته برای تمیز و خرد کردن گوشت را بطور کامل شسته و ضد میکروبی نموده و بعد از انتها کار دستهای خود را بشویید.
- گوشت پخته و خام را از یکدیگر جدا نمایید.
- یقین حاصل کنید که گوشت در درجه حرارت مناسب پخته شده و درجه حرارت تمامی بخش‌های آن به ۷۰ درجه سانتی گراد رسیده است.
- تخم مرغی که بوسیله مرغ آغشته به ویروس H۵N۱ گذاشته میشود، میتواند از درون و بیرون (پوسته) آغشته به ویروس باشد.در نواحی آغشته به ویروس H۵N۱ از خوردن تخم مرغ خام یا نیم پخته امتناع کنید.
- تا کنون انتقال یکسره آدم به آدم در زمینه ویروس H۵N۱ گزارش نشده است.در حالتی که ویروس فعلی بگونه‌ای تغییر یابد که قابلیت انتقال آدم به آدم پیدا کند، نشانه بروز یک پاندمی خواهد بود.
ملاحظه بهداشت فردی میتواند انتقال آدم به آدم ویروس را کند و یا متوقف سازد.
در این موارد آموزش همگانی الزامی خواهد بود.
با این حال ملاحظه نکات اساسی و اساسی بهداشتی میتواند میزان گسترش ویروس را در محل اجتماع و خانه بکاهد.
- دهان و بینی خود را در وقت عطسه و سرفه با دستمال بپوشانید.
- دستهای خود را بطور مرتب علی الخصوص قبل، در هنگام و بعد از تهیه خوراک، پیش از غذا خوردن، بعد از رفتن به دستشویی، بعد از دور کردن زباله‌های حیوانی، هنگامی که دست‌ها کثیف هستند، و علی الخصوص هنگامی که فرد مریضی در خانه داری. د، بشویید.
- از تماس دست‌ها با چشم، بینی، یا دهان امتناع کنید.عفونت علی الخصوص زمانی گسترش می‌یابد که فرد بعد از لمس اشیاء آغشته به ویروس، آن را به دهان، چشم و بینی خود می‌مالد.
- تمیز و ضد میکروبی کردن تمامی سطوح در خانه که ظاهرا اینطور نشان میدهد که به ترشحات میکروبی آلوده شده باشند، اقدام بسیار پر ارزش و موثری است.
درمان
در صورت امکان، هنگامی که شمار گرفتاران هنوز اندک است، بیماران مشکوک به آنفلوآنزای پرندگان و آنهایی که دچار شدن آن‌ها به این اختلال به اثبات رسیده است، می‌بایست در بخش ایزوله مرکز درمانی بستری شوند تا در زمینه ایشان آزمایش‌های واجب و ضروری، مراقبت‌های بالینی و درمان لازم انجام گیرد.
در حالتی که فرد بیمار پیش از موعد مرخص گردد، می‌بایست قرار بدهند و خانواده وی آموزش‌های بهداشتی واجب و ضروری داده شود.
تاکنون دو داروی اسلتامی ویر (تامیفلو) و زانامی ویر در تخفیف نشانه‌های بیماری آنفلوآنزای H۵N۱ علی الخصوص در فازهای ابتدائی بیماری اثربخش شناخته شده اند.