عوامل ایجاد کننده حس گزگز و کرختی
کار در سرما، شغل‌های ایستاده یا در وضع خاص، نوشتن یکسره، تایپ، خیاطی و سوزن دوزی، قلاب بافی و مانند اینها، حتی ارتباطات کاری با بعضی سموم و مواد الکلی از جمله شغل هایی است که مورمور شدگی بخشهایی از دست یا پا را در پی خواهد داشت عادت بانجام برخی اعمال یا تداوم بعضی شغل‌ها در پیدایش و افزایش این حالت‌ها اثر دارند. به عنوان مثال عادت به تایپ یکسره و سریع پیامک در بلندمدت سبب گزگز کردن سر انگشت‌ها میشود.
بیماریهای کلیوی و کبدی، سندرم‌های فیبرومیالژی، کارپال تانل، کاستی و درگیری و فلج اعصاب، التهاب‌های مزمن دست و پا، نوروپاتی و اندک انرژی شدن یا کهنسالی بدن، اندک تحرکی، گرفتار شدن به بیماری هایی مانند ایدز ، زونا ، لوپوس، روماتوئید آرتریت، رماتیسم مفصلی، دیابت ، پشت سر گذاشتن سکته ناقص، اختلالات دارویی یا هورمونی مانند ناهماهنگی و به ویژه کم کاری غده تیروئید و … نیز به کرخ شدگی و سوزن سوزن شدن پاها و دست‌ها می‌انجامد.
برخی موقعیت‌ها گزگز کردن و مورمور شدن، هشداری است به شما برای اعلام کاهش یا افزایش میزان برخی ویتامین‌ها یا پروتئین‌های مورد احتیاج بدن، به ویژه ویتامینهای گروه بی به عنوان مثال افزایش ویتامین ب ۶ یا کمبود ویتامین B۱۲ از سطح مورد احتیاج بدن، باعث بروز گزگز و مورمور میشود.
خوردن، نیاز روزانه ماست ولی اکثریت از ما، زمان و وقت شایسته‌ای برای فراگیری چطور خوردن، چه خوردن، چه وقت خوردن، چندوقت به چند وقت خوردن و … صرف نمی‌کنیم تا بدانیم روزانه به چه موادی نیازمندیم و با این ناآگاهی‌ها، خودمان مسبب بروز یا حتی افزایش خیلی از معضلات خودمان می‌شویم.
روش‌های مقابله
مشاوره با ارتوپد درباره طریقه درست نشستن، خوابیدن، راه رفتن، ایستادن و … بافایده است.
خاطرتان باشد حتی نشستن روی کیف پولی که در جیب پشت شلوارتان می‌گذارید، فشار بر عضلات، رگ‌ها و اعصاب آن قسمت را شدت می‌بخشد.
در مواجه با سرمای یکسره قرار گرفتن نیز سبب گزگز میشود.
نرمش‌های اصولی موضعی، ورزش‌های سبک هر روزه یا لااقل یک روزدرمیان، نگهداری تعادل وزن براساس جنس و سن، پیروی از برنامه غذایی درست، خوردن میوه و سبزی‌ها همراه یا در بین وعده‌های هر روزه، انجام آزمایش‌های مقدار گیری سطوح ویتامینی و هورمونی بدن و … در معالجه یا کاهش این حالت‌ها بافایده است معاینه پزشکی و انجام آزمایش‌های خونی، عصبی یا هورمونی به کشف علت اساسی ناشی از این پیامد یاری میکند.
علت‌های مبتلا شدن به نوروپاتی محیطی و برخی علل و دلایل دیگری که باعث سوز دست و پاها میشود بدین قرار است:
۱- «رادیکولوپاتی» کمر: احتمال دارد احساس سوز ناشی از فشار یا تحریک اعصاب در منطقه کمر باشد که بدلیل صدمه دیدن یا تورم ظهور میکند.
۲- سموم: بلعیدن چیزهای سمی یا سمومی که از راه پوست جذب می‌شوند هم محتمل است سبب احساس سوز در پاها شوند.
۳- الکل: الکل نیز نوعی سم بوده و میتواند به بافت عصبی صدمه رساند.
۴- اضطراب: اشخاصی که اضطراب دارند احتمال دارد نفس نفس زدن را تجربه نمایند که خود سبب سوز در پا میشود.
۵- بارداری: احساس سوز در پاها در خانمهای حامله بیشتر ایجاد میشود چراکه با رشد جنین در رحم به عصب‌های پاها فشار می‌آید.
۶- زیان فشار تکراری (RSI): زیان فشار تکراری یا RSI نوعی بیماریست که احساس سوز را ایجاد میکند و هنگامی که یک فرد فعالیت‌های تکراری را برای زمانی طولانی بدون استراحت انجام داده، رخ میدهد.
۷- کمبود ویتامین: کمبود ویتامینهای نیاسین یا E، B۱، B۶، B۱۲ به احساس سوز در دست‌ها و پاها منتج میشود چراکه این ویتامین‌ها برای کارکرد اعصاب لازم هستند.
۸- مالتیپل اسکلروزیس (MS): این اختلال، عارضه‌ای درازمدت است که بر مغز و نخاع اثر میگذارد.
کمردرد و احساس سوز در پاها از نشانه‌های نخستین مالتیپل اسکلروزیس است.
۹- داروها: از پیامدهای جانبی بعضی از داروها احساس سوز در دست‌ها و پاهاست.
۱۰- عفونت‌ها: برخی عفونت‌ها نیز سبب ایجاد التهاب عصبی و نهایتا احساس سوز می‌شوند.
در صورت امکان وجود عفونت در بدن باید به دکتر مربوطه مراجعه و بعد از انجام بررسی خون، درمان متناسب انجام شود.
۱۱- نقص کلیه: سوز دست‌ها و پاها احتمال دارد نشانی از اختلال عملکرد و نارسایی کلیه باشد.
۱۲- بیماریهای خود ایمنی: برخی بیماریهای اتوایمیون که در آن دستگاه ایمنی فرد به جسم خودش حمله میکند، ممکن است احساس سوز را ایجاد نمایند.
۱۳- دیابت: دیابت به افزایش قند موجود در خون منتج میشود که احتمال دارد سبب زیان عصبی شود.
۱۴- بیماری سرخرگ محیطی: بیماری سرخرگ محیطی (PAD) بر ساختار جریان خون اثر گذاشته و سبب تنگ شدن رگ‌های خونی و گردش خونی پایین میشود که نهایتا احساس سوز را ایجاد مینماید.
۱۵- سکته مغزی: سوز دست‌ها و پاها احتمال دارد نشانی از وقوع سکته مغزی باشد.