تفاوتهای عکس ساده و ام آر آی و سایرانواع عکسبرداری

تشخیص سریع انواع سرطان‌ها و امراض قلبی با بکارگیری علم ‏ رادیولوژی

«ویلهلم رونتگن»، فیزیکدان آلمانی برای نخستین بار و به صورت بطور کامل اتفاقی هنگام تحقیق متوجه نوعی پرتو در لامپ کاتدی میشود که آنرا پرتوی مجهول یا ایکس (X) می‌نامد.

او با بکارگیری این پرتو توانست تصویر اجزای درونی دست شریک زندگی خود را بدون تشریح بدن مشاهده و چاپ کند.

این کشف بقدری مهم است که تصور علم پزشکی بدون تصویربرداری با اشعه ایکس غیرممکن بنظر میرسد.

از آن پس تاکنون، علم رادیولوژی دستخوش پیشرفت‌های چشمگیری شده و با معرفی انواع ابزارها از جمله دستگاه‌های سی تی اسکن ، ماموگرافی ، سونوگرافی ، ام آر آی و … جان میلیون‌ها آدم را نجات داده است.

مزیت‌های رادیولوژی

رادیولوژی به دکتر متخصص این امکان را میدهد که با کمترین عارضه‌ای، به درون بدن فرد بیمار راه بیابد و از آن اطلاعات بگیرد.

پیش از اختراع رادیولوژی، این کار فقط از طریق باز کردن بدن با شیوه‌های جراحی انجام می‌گرفت و بخش زیادی از بیماران در این راه با رنج و مشقت‌های زیادی روبرو بودند.

به پروفسور رادیولوژی کالج علوم پزشکی تهران، رییس مرکز تصویربرداری پزشکی مرکز درمانی امام خمینی (ره) و رییس مرکز تحقیقات رادیولوژی نوین و تهاجمی رفتیم تا نظرشان را در زمینه اهمیت این علم و کاربردهای آن جویا شویم.

اهمیت علم رادیولوژی

لطفا در زمینه تاریخچه علم رادیولوژی و کاربردهای آن شرح بدهید.

اشعه ایکس بعد از کشف در سال ۱۸۵۹ میلادی توسط ویلهلم رونتگن، بی درنگ در خدمت تصویربرداری قرار گرفت.

رونتگن، فیزیکدان آلمانی برای نخستین بار با بکارگیری اشعه ایکس تصویری از دست شریک زندگی خود تهیه کرد که جهان بزرگی را پیش روی بشر گشود.

با بکارگیری این شیوه تصویربرداری آدم توانست بی احتیاج به تشریح داخلی بدن؛ ضایعات استخوانی، ضایعات نسج نرم و دیگر ساختارهای درون بدن را مشاهده کند.

پس از آن به آهستگی پیشرفت‌های بیشتری در این مورد حاصل شد و پژوهشگران موفق شدند با بکارگیری مواد حاجب در وقت تصویربرداری و جذب آن توسط اشعه ایکس، دقت درون بینی مجازی بدن آدم را بالا ببرند و سیستم هاضمه عروق، ترشحات کلیه و … را مشاهده کنند.
علم رادیولوژی بعد از کشف اشعه ایکس چه پیشرفت هایی داشته است؟

پیشرفت بعدی، معرفی سیستم سونوگرافی بود.

این سیستم اساسا برای ردیابی زیردریایی دشمن استفاده می‌شد، ولی بعدها معین شد میتواند با ارسال امواج صوتی و آنالیز بازیافت آن از بافت‌ها، خصوصیات بافتی و بیماری‌های بدن را نمایش دهد.

سونوگرافی نسبت به اشعه ایکس خطر بسیار پایین‌تر دارد. پس از سونوگرافی ، دستگاه‌ها و شیوه‌های مدرن‌تر معرفی شدند. یکی از این شیوه‌ها سی تی اسکن است که با بکارگیری رایانه و چرخش تیوپ اشعه ایکس به دور بدن آدم می‌تواند تصاویر مقطعی از تن تهیه کند.

سی تی اسکن در تشخیص و درمان مریضی‌ها چه کاربردهایی دارد؟
سی تی اسکن تواناست تصویر را برش بزند، درست همانند برش‌های نازک و مرحله به مرحله روی یک میوه، این سیستم میتواند با تصویربرداری مقطعی از بافتهای بدن، مشکلات محتمل آن‌ها را با چند برابر دقت نسبت به شیوه‌های پیشین مشخص کند. به عنوان نمونه چنانچه مغز ضربه خورده باشد، سی تی اسکن می‌تواند بی درنگ مشخص کند آیا فرد بیمار گرفتار خونریزی مغزی شده یا نه؟ افزون بر این، با بکارگیری سی تی اسکن می‌توان عروق قلب را در موارد زیادی بی احتیاج به آنژیوگرافی تشخیصی مورد وارسی قرار داد. این شیوه که تحت عنوان سی تی آنژیوگرافی شناخته میشود، دقت بالایی در تشخیص گرفتگی عروق کرونر و گزینش برنامه درمانی برای آن دارد.
یکی دیگر از شیوه‌های درمانی مدرن با بکارگیری سی تی اسکن، درمان فوری سکته‌های مغزی است که در شفاخانه امام خمینی (ره) تهران نیز انجام میشود. چنانچه مریض سکته مغزی پیش از دوازده ساعت و حداکثر تا بیست وچهار ساعت به این مرکز ارجاع داده شود، میتوان با هدایت سی تی اسکن از رگ‌های مغز و آنژیوگرافی همزمان، لخته را از سر او خارج کرد.
این شیوه‌ها که تحت عنوان رادیولوژی تهاجمی شناخته می‌شوند، خدمت بزرگی به حفظ سلامت بشر کرده اند.

از دیگر کاربردهای رادیولوژی تهاجمی می‌توان به مداوا فیبروم‌های رحم بدون جراحی، تشخیص انسداد عروق پا و ممانعت از قطع پا در اشخاص دیابت ی و درمان بدخیمی ‌ها بوسیله استفادا ترکیبی از ابزارهای مختلف رادیولوژی مانند سونوگرافی، سی تی اسکن و آنژیوگرافی اشاره کرد. علاوه بر اینها، رادیولوژی تهاجمی میتواند با تزریق درون شریانی داروی ضدسرطان درون تومور، بسیار موثرتر از کموتراپی عادی سرطان را از میان ببرد.

البته موارد استفاده از این شیوه بایست بوسیله متخصصان سرطان معلوم شود.

علم رادیولوژی

تازه‌های علم رادیولوژی

سیستم ام آر آی چه تفاوت هایی با دیگر دستگاه‌های تصویربرداری دارد؟

از دستاوردهای اساسی و مهم پس از معرفی سی تی اسکن می‌توان به‌ام آر آی (تصویربرداری به شیوه تشدید مغناطیسی) اشاره کرد.

این شیوه با یاری آهنربا و مغناطیسی کردن بدن آدم، فرکانس‌های خاصی در بدن ایجاد میکند که با تاباندن و انعکاس امواج رادیویی هم فرکانس با اونها می‌توان تصاویر بسیار دقیقی از تن تهیه کرد.

ام آر آی افق آتیه پزشکی است.

این سیستم فقط یک تصویر را نشان نمی‌دهد، بلکه می‌تواند ارگان‌های گوناگون را هنگام فعالیت‌های بیولوژیکی به دقت مورد وارسی قرار دهد، حتی میتواند با بررسی کارکرد شناسایی بیماری دروغ سنجی یاری رساند.

به همین سبب در بخش زیادی از دستگاه‌های قضایی مدرن دنیا برای بازجویی از متهمان از آن استفاده میشود.

این شیوه افق‌های بسیار وسیعی در تحقیقات کارکرد مغز تحت عنوان «نقشه برداری از مغز» (brain mapping) به وجود آورده که در ایران نیز مرکز درمانی امام خمینی (ره) برای نخستین بار از آن استفاده کرده است.

به عنوان نمونه با یاری ام آر آی می‌توان محل دقیق تومورهای مغز را مشخص کرد و با سنجش محدوده اطراف آن مشخص کرد آیا فرد با عمل جراحی گرفتار عوارضی مانند فلجی خواهد شد یا نه.

در کدامیک از دستگاه‌های تصویربرداری از اشعه ایکس استفاده می‌شود؟
در سیستم هایی مانند ماموگرافی و سی تی اسکن از اشعه یونیزان (اشعه ایکس) و در سیستم هایی مانند سوگرافی و ام آر آی از اشعه غیر یونیزان استفاده میشود.
بکارگیری دستگاه‌های رادیولوژی با چه خطراتی همراه است؟
استفاده مکرر و بی مورد از دستگاه‌های رادیولوژی می‌تواند در برخی موارد برای تندرستی آدم خطرساز باشد. به عنوان نمونه بانوان بارداری که مکرر سونوگرافی انجام میدهند سلامت جنین خود را به مخاطره می‌اندازند، ولی برای اشخاص بالغ تابحال خطر واضحی در ارتباط با سونوگرافی ذکر نشده است.

به منظور وارسی خطرات محتمل ام آر آی نیز تحقیقاتی با درجات بالایی از امواج روی موش‌ها انجام شده که نمایانگر تغییرات بدنی در این موجودات بوده، ولی تاکنون در مورد آثار درازمدت ام آر آی بر جسم و بدن آدم اطلاعاتی به دست نیامده است.

درواقع، میتوان گفت هیچ نوع انرژی ای وجود ندارد که بطور کامل بر جسم و بدن بی تاثیر باشد.

گرچه خطرات محتمل ام آر آی از خطرات اشعه ایکس بطور حتم کم‌تر است، ولی استفاده بهینه از تمام شیوه‌های رادیولوژی توصیه میشود.

ایران از نظر شیوه‌های رادیولوژی نسبت به سرزمین‌های پیشرفته از چه جایگاهی برخوردار است؟

ایران در زمینه رادیولوژی موفقیت‌های بسیاری داشته است. برای نمونه در زمینه سرطان چشم (رتینوبلاستوم) در شفاخانه فارابی توانسته ایم با شیوه‌های درون عروقی، هفتاد درصد از بیماران را از تخلیه چشم نجات دهیم.

برای این کامیابی نیز در کنگره جهانی RSNA (Radiological Society of North America) نائل به اخذ جایزه ارزشمند «Cum Laude» شده ایم.

این کنگره از نظر شمار شرکت کنندگان، به عنوان بزرگ‌ترین رویداد علمی پزشکی در دنیا شناسایی شده است

کاربرد سیستم رادیولوژی

آتیه رادیولوژی را در ایران و هم دنیا چگونه می‌بینید؟

پیشرفت‌ها در زمینه رادیولوژی همچنان ادامه دارد و آتیه تصویربرداری پزشکی بسیار وسیع است.

به جرات میتوان گفت هیچ رشته‌ای در چند دهه تازه به میزان رشته رادیولوژی سرعت رشد نداشته است.

این پیشرفت‌ها سبب شده رشته رادیولوژی در ۱۵ سال تازه گزینش و انتخاب بخش زیادی از نفرات اول آزمون دستیاری پزشکی باشد.

تنها نکته دارای ارزش و اهمیت در کشور، فقدان برخورداری از ۱ برنامه ریزی درست بمنظور استفاده از ابزارهای رادیولوژی و امکانات موجود است.

خیلی وقتها این ابزارها در موارد بیهوده مورد کاربرد قرار میگیرند.

این موضوع نه فقط برای سلامت زیانبار است، بلکه خرج زیادی بر ساختار اقتصادی کشور وارد میکند.

تصویربرداری رادیولوژی راهکاری گران قیمت است.

به همین سبب دولت‌ها برای مردم در این مورد یارانه در نگاه می‌گیرند. حال چنانچه ابزارهای رادیولوژی در موارد بیهوده به کار رویه، این یارانه هدر می‌رود.

بنابراین در این مورد احتیاج به یک سیاست گذاری درست و هم چنین برنامه‌های آموزشی برای بالا بردن آگاهی مردم وجود دارد.

در انتها ضروری است به ساختار پکس (pacs) و نقش فناوری اطلاعات (IT) در رادیولوژی اشاره کرد. با بکارگیری این ساختار می‌توان تصاویر رادیولوژی را اندوخته کرد و در محیط مجازی به اشتراک گذاشت.

بدین گونه طبیبان توانایی دارند تصاویر را از هر قسمت از دنیا روی رایانه یا گوشی گوشی همراه خود اخذ و مشاهده کنند.

از این راه، دانشگاه‌ها نیز به همدیگر نزدیک‌تر می‌شوند و توانایی دارند تحقیقات خود را همراه هم در میان گذارند.

به عنوان نمونه یک استاد در تهران می‌تواند بطور همزمان موارد تدریس خود را در دانشگاه‌های شهرستان‌ها نیز به نمایش بگذارد.

در ایران همچین این ساختار در حال تکمیل شدن است و قرار است در آتیه نزدیک برای نخستین بار در شفاخانه امام خمینی (ره) به کار گرفته شود.

از رادیولوژی برای چهار هدف استفاده می‌شود:

۱- رادیولوژی تشخیصی: طی آن با بکارگیری تجهیزات پزشکی، گزینش میشود که آیا مریضی در فرد وجود دارد و یا نه

۲- رادیولوژی مداخله‌ای: این شیوه به دکتر متخصص کمک میکند تا گذرگاه مناسب‌تر و مطمئن‌تری را برای علاج بیماری استفاده نماید.

۳- رادیولوژی درمانی: از رادیولوژی برای جنبه‌های درمانی نیز می‌توان استفاده کرد، به عنوان مثال سلول‌های سرطانی را مورد هدف قرار داد و از میان میبرد.

به این شیوه، رادیوتراپی گفته میشود.

۴- رادیولوژی هسته‌ای: شامل دارو درمانی میباشد که طی آن مواد رادیواکتیو به شکل دارو وارد بدن فرد بیمار میشود.

این مواد باعث میشود تا دکتر متخصص، تصویر واضح و روشنی را از کارکرد اندام مشاهده کند.

هشدار

رادیولوژی که با اشعه در رابطه است، برای خانم‌ها باردار پرخطر است و میتواند باعث ظهور ناهنجاری‌های جنین شود.

لذا هر زنی پیش از رادیولوژی باید مطمئن شود که باردار نیست.

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

هجده − چهارده =